Op 26 augustus j.l. schreef Sylvia Witteman in de boekenbijlage van De Volkskrant over de roman Luister van Sacha Bronwasser. Ze las het boek in één ruk uit en ging daarna op zoek naar recensies. Ze ontdekte toen dat Gerwin van der Werf, recensent van Trouw, ‘in zijn lezende hoofd’ van de hoofdpersoon in de roman, kunstdocente en fotografe Flo, geen vrouw maar een man had gemaakt.
Hoewel vermoedelijk op het verkeerde been gezet door het dominante karakter van deze Flo, zal Van der Werf toch wat slordig gelezen hebben, of lees je over dingen heen als je eenmaal een verkeerde bril op hebt?
Witteman suggereert dat het wellicht komt doordat Bronwasser consequent de ‘mannelijke’ beroepsuitgangen gebruikt en vraagt zich af of ze dit expres doet of dat ze zich heeft laten meeslepen door ‘een (hinderlijk) modeverschijnsel’?
Ik las belangstellend verder, denkend aan wat ik in mijn vorige blog had geschreven en aangezien ik zelf ook steeds in dubio verkeer over wat nu goed, wenselijk, mooi of praktisch is.
Witteman schrijft vervolgens: ‘Veel mensen geloven dat het schrappen van vrouwelijke beroepsuitgangen (docente, fotografe, loodgietster) nuttig en nodig is in het streven naar de gelijkheid van seksen. Ik, op mijn beurt, denk dat zoiets niet alleen averechts werkt (wie streeft naar gelijkheid moet juist laten zien dat er ook vrouwen zijn die schrijven, fotograferen en lood gieten, en dus niet de vrouwelijke uitgang wegmoffelen) maar […] ook zeer verwarrend.’
Ik knikte instemmend, maar de oplossing is toch minder simpel dan ze misschien denkt. Domweg omdat er voor veel beroepen geen vrouwelijke uitgangen zijn. En wat doe je dan als schrijver/schrijfster of vertaler/vertaalster?
In het Scandinavisch kan de vrouwelijke beroepsvorm sygeplejerske trouwens ook een man zijn. Maar een man noemen we echt geen verpleegster in het Nederlands. Een vertaalcollega mailde me als reactie op mijn vorige blog dat een persklaarmaker voorstelde om het Zweedse servitris te vertalen met ober, maar dat ze koos voor serveerster, want een ober is in haar ogen toch echt een man. Dat zal niemand betwisten, toch? En een woord als horecamedewerker wil je echt niet in een roman lezen als je kunt kiezen voor serveerster.
Nog iets: in het Fins kennen ze helemaal geen onderscheid tussen het mannelijk en vrouwelijk voornaamwoord. Voor hij en zij is één vorm: hän. Dan kun je in principe een heel boek lezen zonder dat ergens uit blijkt of een personage een man of vrouw is, zeker als die geen naam heeft. In gedichten is dit heel normaal en geen Fin(se) die daar een probleem mee heeft. Zelfs in het dagelijkse leven lijkt dit taalkundige egalitarisme niet tot verwarring te leiden. Wat je met die gelijkheid doet als vertaler is weer een heel ander probleem.
Kortom: er zijn voors en tegens. De lezers (met de meervoudsvorm kun je gender ook omzeilen soms) moeten maar gewoon hun best doen en wij vertalers doen dat op onze manier ook.
Instagram
Youtube